تا به حال برایتان پیش آمده در یک معاینه ساده یا به‌دلیل دردهای مبهم شکمی، پزشک به شما بگوید که کیست تخمدان دارید؟ در بسیاری از موارد، بانوانی که به‌طور ناگهانی با دردهای زیر شکم یا بی‌نظمی قاعدگی مواجه می‌شوند، پس از انجام آزمایشات و تصویربرداری، متوجه وجود کیست تخمدان می‌گردند. در این میان، یکی از اولین پیشنهادهایی که ممکن است از سوی پزشک مطرح شود، استفاده از قرص‌های ضدبارداری است. اما آیا این قرص‌ها واقعاً درمانی برای کیست‌ها محسوب می‌شوند یا فقط نقش پیشگیرانه دارند؟ واقعیت این است که قرص‌های ضدبارداری نمی‌توانند کیست‌های موجود را از بین ببرند، اما در بسیاری از موارد می‌توانند از تشکیل کیست‌های جدید جلوگیری کنند.
انواع کیست تخمدان
کیست‌های تخمدان انواع مختلفی دارند که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند و در سنین و شرایط متفاوتی ممکن است بروز پیدا کنند. شناخت نوع کیست برای انتخاب روش درمانی مناسب بسیار اهمیت دارد. مهم‌ترین انواع کیست تخمدان عبارتند از:
- کیست‌های عملکردی (فولیکولار و لوتئال) :این نوع کیست‌ها بیشترین شیوع را دارند و معمولاً در اثر اختلالات جزئی در روند تخمک‌گذاری ایجاد می‌شوند. اغلب بدون نیاز به درمان خاص و طی چند هفته خودبه‌خود ناپدید می‌شوند.
- کیست‌های درموئید: این کیست‌ها ممکن است شامل بافت‌هایی مانند مو، چربی یا حتی دندان باشند و منشأ جنینی دارند. اگرچه معمولاً خوش‌خیم‌اند، اما به دلیل احتمال رشد زیاد ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.
- کیست‌های آندومتریوما :این کیست‌ها از بافت آندومتر (پوشش داخلی رحم) تشکیل می‌شوند و معمولاً در زنان مبتلا به اندومتریوز دیده می‌شوند. ممکن است با دردهای شدید قاعدگی و نازایی همراه باشند.
- کیست‌های پلی‌کیستیک :در این حالت، تخمدان‌ها حاوی تعداد زیادی کیست کوچک هستند و اغلب با علائمی نظیر بی‌نظمی قاعدگی، افزایش وزن و رویش موهای زائد همراه است. این وضعیت معمولاً بخشی از سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) محسوب می‌شود.
نقش قرص‌های ضدبارداری در درمان کیست تخمدان
قرص‌های ضدبارداری ترکیبی از هورمون‌های استروژن و پروژستین هستند که با مهار تخمک‌گذاری، می‌توانند به تعادل هورمونی بدن کمک کنند. این داروها نقش مهمی در پیشگیری از تشکیل کیست‌های جدید به‌ویژه از نوع عملکردی دارند.
با این حال، برخلاف تصور عمومی، قرص‌های ضدبارداری نمی‌توانند کیست‌هایی که از قبل ایجاد شده‌اند را به‌طور مستقیم از بین ببرند. نقش آن‌ها بیشتر در جلوگیری از عود مجدد کیست‌ها است.
زمانی که فرد به‌طور مکرر دچار کیست‌های عملکردی می‌شود، پزشک متخصص ممکن است قرص‌های ضدبارداری را به‌عنوان یک راهکار پیشگیرانه تجویز کند. در این حالت، با سرکوب چرخه طبیعی تخمک‌گذاری، خطر بروز کیست‌های جدید کاهش می‌یابد. این رویکرد به‌ویژه در زنانی که دوره‌های قاعدگی نامنظم دارند یا مستعد تشکیل کیست هستند، کاربرد بیشتری دارد.
قرص ضدبارداری و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
در زنان مبتلا به PCOS یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، استفاده از قرص‌های ضدبارداری یکی از روش‌های رایج برای کنترل علائم این اختلال هورمونی محسوب می‌شود. این بیماری اغلب با علائمی مانند قاعدگی‌های نامنظم، آکنه، رویش موهای زائد و در برخی موارد ناباروری همراه است. قرص‌های ضدبارداری می‌توانند با تنظیم تعادل هورمونی، به بهبود نظم سیکل‌های قاعدگی کمک کرده و سطح آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه) را کاهش دهند. کاهش این هورمون‌ها تأثیر مستقیمی بر کاهش علائم ناخوشایند PCOS دارد.
علاوه بر این، تنظیم چرخه قاعدگی از طریق قرص‌های ضدبارداری می‌تواند خطر ابتلا به هایپرپلازی آندومتر (ضخیم شدن غیرطبیعی دیواره رحم) را کاهش دهد که یکی از عوارض شایع در زنان با PCOS است.
با این حال باید توجه داشت که این درمان‌ها جنبه تسکینی و کنترل‌کننده دارند و نمی‌توانند علت ریشه‌ای سندرم را برطرف کنند. به همین دلیل، درمان PCOS معمولاً نیازمند یک برنامه درمانی چندبعدی است که شامل تغییر سبک زندگی، کاهش وزن، تغذیه مناسب و در صورت لزوم استفاده از داروهای دیگر مانند متفورمین نیز می‌شود.
برای بررسی دقیق وضعیت تخمدان‌ها، مراجعه به یک مرکز تخصصی معتبر از اهمیت بالایی برخوردار است و لازم است در انتخاب چنین مرکزی دقت کافی به خرج داده شود. اگر به‌دنبال سونوگرافی خوب در غرب تهران هستید، مرکز تصویربرداری روشنا با بهره‌مندی از تجهیزات پیشرفته و کادری مجرب، یکی از گزینه‌های پیشنهادی ما به شماست.
عوارض احتمالی مصرف قرص جلوگیری
مانند هر داروی دیگری، قرص‌های جلوگیری نیز می‌توانند عوارضی داشته باشند. این عوارض بسته به نوع قرص، دوز مصرفی و شرایط جسمی و ژنتیکی هر فرد متفاوت است. از جمله عوارض شایع مصرف این قرص‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تهوع: یکی از شایع‌ترین عوارض اولیه، به‌ویژه در روزهای ابتدایی مصرف قرص
- افزایش وزن: بیشتر به دلیل احتباس آب در بدن و تغییرات هورمونی اتفاق می‌افتد.
- تغییرات خلقی: برخی از بانوان ممکن است احساس افسردگی، اضطراب یا نوسانات خلقی را تجربه کنند.
- سردرد یا میگرن: به‌ویژه در زنانی که پیش‌زمینه میگرن دارند.
- احساس درد یا ناراحتی در سینه‌ها: معمولاً پس از چند هفته کاهش می‌یابد.
- کاهش میل جنسی: در برخی از افراد رخ می‌دهد و ممکن است نیاز به تغییر نوع قرص داشته باشد.
- لکه‌بینی بین قاعدگی‌ها: به‌ویژه در ماه‌های اول مصرف
- افزایش خطر لخته شدن خون :به‌ویژه در زنانی که سیگار می‌کشند، اضافه‌وزن دارند یا سابقه خانوادگی لخته شدن خون دارند.
همچنین، برخی مطالعات به ارتباط بین مصرف طولانی‌مدت قرص‌های ضدبارداری و افزایش اندک در ریسک برخی سرطان‌ها (مانند سرطان پستان یا دهانه رحم) اشاره کرده‌اند؛ هرچند در مقابل، این قرص‌ها ممکن است خطر ابتلا به برخی دیگر از سرطان‌ها مانند سرطان تخمدان و رحم را کاهش دهند.
به همین دلیل، مصرف قرص‌های ضدبارداری باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص صورت گیرد و در صورت بروز هرگونه علائم غیرعادی، فرد باید سریعاً به پزشک مراجعه کند تا نوع قرص یا دوز آن بررسی و در صورت نیاز تغییر یابد.
کیست‌هایی که نیاز به درمان‌های دیگر دارند
در مواردی که کیست‌ها:
- بزرگ‌تر از اندازه معمول باشند
- دردناک شوند
- پس از چندین سیکل قاعدگی از بین نروند
- مشکوک به بدخیمی باشند
ممکن است نیاز به جراحی یا سایر روش‌های درمانی داشته باشند. سونوگرافی دقیق در چنین مواردی نقش مهمی در تعیین مسیر درمان دارد.
کلام پایانی
اگرچه قرص‌های ضدبارداری می‌توانند در برخی موارد خاص از ایجاد کیست‌های تخمدان جلوگیری کنند یا علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک را بهبود دهند، اما نمی‌توان آن‌ها را درمان قطعی کیست تخمدان دانست. بهترین راه تشخیص و درمان مناسب، مشورت با متخصص زنان و انجام سونوگرافی و معاینات دقیق است.
به یاد داشته باشید که هر نوع درمان هورمونی باید با تجویز پزشک و بر اساس شرایط جسمی شما انجام شود. پس اگر نگران سلامت تخمدان‌هایتان هستید، حتماً پیگیری پزشکی را جدی بگیرید.